Φοιτητικά όνειρα στον πάγο

Της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΤΖΑΒΕΛΛΑ / ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

«Η Φωτεινή δεν θα σπουδάσει». Αυτή ήταν η σκληρή αλήθεια που επί μήνες στοιχειώνει τον πατέρα της. Δεν κατάφερε όμως να την ξεστομίσει παρά μόνο σε έναν φίλο. Στην άμεσα ενδιαφερόμενη το έφερε με τρόπο όταν βγήκαν τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών.

Της πρότεινε να αφήσει τις σπουδές για φέτος, για να τον βοηθήσει στο μαγαζί με τα αναλώσιμα, γιατί «η Θεσσαλονίκη πέφτει πολύ μακριά και θα τρως όλα σου τα λεφτά στο πηγαινέλα». Την προέτρεψε να ξαναδώσει Πανελλαδικές για να πιάσει το ΤΕΙ της Αθήνας, ώστε να συγκατοικήσει με τη μεγαλύτερη αδελφή της. Για να τη γλυκάνει, της έταξε ένα σχεδόν καινούργιο «FIATάκι για να κάνεις τις βόλτες σου». «Καλύτερα έτσι παρά να την έστελνα μια χρονιά και να τη γύριζα πίσω. Αν πήγαινε και σταματούσε, θα ήταν χειρότερα. Χρεωθήκαμε στην τράπεζα για να σπουδάσουμε την πρώτη κόρη. Ακόμα να το ξεπληρώσουμε», λέει η μητέρα της. «Θα πιάσω δουλειά, θα μαζέψω λεφτά και θα πάω του χρόνου, όπου κι αν περάσω», η απάντηση της Φωτεινής.

Στην ίδια δύσκολη θέση βρίσκονται αυτή την περίοδο πολλοί γονείς πρωτοετών. Αναζητούν γνωστούς και φίλους στην επαρχιακή πόλη όπου θα μεταβεί το παιδί τους, κάνουν έκκληση για πληροφορίες στα social media προκειμένου να εξασφαλίσουν τη φθηνότερη σίτιση και στέγαση. Την ίδια στιγμή, οι σπουδές εκατοντάδων φοιτητών, οι οικογένειες των οποίων χτυπήθηκαν από την κρίση, βρίσκονται στον αέρα. Αυτοί που επέστρεψαν για την εξεταστική στα πανεπιστήμια της επαρχίας δεν είναι σίγουροι ότι θα μπορέσουν να «βγάλουν» το χειμώνα.

Με ρύζι και μακαρόνια

Ο Σπύρος Μοσχάκης, από τη Θεσσαλονίκη, τελειόφοιτος στο ΤΕΙ Δομικών Εργων στις Σέρρες, σκέφτηκε πολλές φορές να εγκαταλείψει τις σπουδές του. «Λες, όμως, "έφτασα ως εδώ. Κρίμα δεν είναι; Θέλω άλλα 2 εξάμηνα"», λέει ο ίδιος. Πέρυσι την έβγαλε με μακαρόνια και ρύζι. «Ευτυχώς, φέτος θα τρώω στην Εστία. Αλλαξε απότομα η φορολογική δήλωση των γονιών μου και έτσι έχω το δικαίωμα». Γιος πολιτικού μηχανικού, ο Σπύρος είδε τον οικογενειακό προϋπολογισμό να πλήττεται από την κρίση. Ξαφνικά η οικογένειά του, που ανήκε στη μέση αστική τάξη, μετά βίας καταφέρνει να επιβιώσει. «Μου στέλνουν ελάχιστα, 200 ευρώ. Τόσα δίνω για το ενοίκιο αλλά ψάχνω σπίτι με 150 ή συγκάτοικο. Δεν βγαίνω, δεν ξοδεύω, μόνο το Ιντερνετ πληρώνω. Μόνο αυτό, το ρεύμα και το νερό. Ολα μαζί περίπου 60 ευρώ...», λέει ο ίδιος. «Πολλοί το σκέφτονται να φύγουν, κανείς δεν το παίρνει απόφαση. Δούλεψα το καλοκαίρι σε ένα τηλεφωνικό κέντρο για να βγάζω τα προσωρινά. Και τώρα το μόνο που θέλω είναι να τελειώσω για να πάω να βοηθήσω τον πατέρα μου».

Στην άλλη άκρη

Στην Ξάνθη, έχοντας γνώση από πρώτο χέρι «τι σημαίνει να είσαι από την Κρήτη και να σπουδάζεις στην άλλη άκρη της Ελλάδας και ότι ένας πρωτοετής την πρώτη φορά που θα ανέβει για την εγγραφή πρέπει να ξοδέψει 250-300 ευρώ για εισιτήρια και διαμονή», ο φοιτητικός Σύλλογος Κρητών Ξάνθης διαθέτει τα έσοδα από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις του περασμένου έτους στον οικονομικά ασθενέστερο φοιτητή από την Κρήτη.

Ο Μάνος, 3ετής φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, πρέπει να ταξιδέψει τουλάχιστον 23 ώρες για να επιστρέψει στον τόπο του: «Εκτός από καράβι, αλλάζεις δύο ΚΤΕΛ, μπορεί και τρία, αν μένεις σε κάποιο ορεινό χωριό της Κρήτης. Εδώ για μια γκαρσονιέρα δίνεις 150 ευρώ ενώ με 2-3 ευρώ τρως στην ιδιωτική λέσχη και στη δημόσια δωρεάν. Κάνουν και λίγο τα στραβά μάτια αν δουν ότι ένα παιδί έχει πρόβλημα αλλά δεν έχει τα έγγραφα...». Σε μια προσπάθεια να στηρίξουν τους φοιτητές, τρεις ακτοπλοϊκές εταιρείες ανακοίνωσαν εκπτώσεις στα εισιτήρια των πρωτοετών και των συγγενών τους που θα μεταβούν σε άλλη πόλη για εγγραφή στο πανεπιστήμιο. Την ίδια στιγμή, δεκάδες φοιτητές στην Κρήτη και στην Κέρκυρα πήραν το δρόμο του γυρισμού.

Δεν άντεξαν

«Την περασμένη χρονιά 80-100 φοιτητές διέκοψαν τις σπουδές τους, κάποιοι έκαναν εγγραφή και έφυγαν, οι περισσότεροι όμως προέρχονται από οικογένειες που είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται», λέει ο Νίκος Ζιώγας, καθηγητής Φυσικής Αγωγής του Πολυτεχνείου Κρήτης. Λόγω της ιδιότητάς του, ήταν κοντά στους φοιτητές, οι οποίοι του μετέφεραν το δυσάρεστο κλίμα. «Στην αρχή σταματούσαν να νοικιάζουν, τους φιλοξενούσαν φίλοι, έπειτα έπιαναν δουλειά. Ωσπου πήγαινα στο γυμναστήριο, ρωτούσα "πού είναι ο τάδε;", "δεν άντεξε κι έφυγε". Την επόμενη εβδομάδα έλειπε άλλος. Τον επόμενο μήνα άλλοι. Γύριζαν πίσω. Δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα». Σύμφωνα με τον κ. Ζιώγα, «η φοιτητική εστία στα Χανιά μπορεί να φιλοξενήσει 70 άτομα και να στηρίξει οικονομικά άλλους 100 φοιτητές. Πέρσι σπάσαμε κάθε ρεκόρ, οι αιτήσεις για την Εστία ξεπέρασαν τις 500!».

«Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο σπουδάζουν περίπου 3.000 φοιτητές. Από αυτούς οι 1.300 ζουν στην Κέρκυρα και παρακολουθούν τα μαθήματα. Τον τελευταίο χρόνο όμως έφυγε το 20%. Γύρισαν στα σπίτια τους και έρχονται μόνο για εξετάσεις», λέει ο Κώστας Βρεττός, τελειόφοιτος στο τμήμα Τεχνών Ηχου και Εικόνας. «Υπάρχει μόνο μία Εστία, που χωράει 150 άτομα. Οι υπόλοιποι μισθώνουμε ξενοδοχεία για να παίξουν το ρόλο της Εστίας. Πληρώνουμε 90 ευρώ το μήνα», συνεχίζει. Ο ίδιος αναφέρει ότι «σε περιόδους διακοπών, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι, μας βγάζουν έξω από τα ξενοδοχεία για να τα δώσουν σε πελάτες. Τότε νοικιάζουμε αποθήκες για να βάζουμε τα πράγματά μας».

Πρόβλημα η θέρμανση

Η εξεταστική περίοδος έχει ξεκινήσει στο ΤΕΙ Λάρισας. Οι μνήμες είναι ακόμα νωπές στο τμήμα Πολιτικών Εργων Υποδομής, όπου σπούδαζαν ο Σάββας Π. από τα Χανιά και ο Νίκος Π. από τη Χαλκίδα - τα δύο παιδιά που έχασαν πριν από 6 μήνες τη ζωή τους χρησιμοποιώντας ένα μαγκάλι ως μέσο θέρμανσης. «Αυτή τη στιγμή δύσκολα τα βγάζουμε πέρα», λέει ο συμφοιτητής τους στο ίδιο τμήμα Γιώργος Μπλιαχούτας. «Πρέπει να ανεφοδιαστούμε με εργαλεία για τη σχολή, τα οποία τα χρησιμοποιούμε καθημερινά. Αν βρεις, δανείζεσαι από κάποιον μεγαλύτερου έτους», ισχυρίζεται ο ίδιος.

Σύμφωνα με τον Γιώργο, ο οποίος κατάγεται από την Κοζάνη, «οι αιτήσεις για σίτιση στη Λέσχη και στέγαση στην Εστία είναι υπεράριθμες. Κάνουμε τα πάντα για να πληρώνουμε τα ενοίκια στην ώρα μας, δυσκολευόμαστε όμως με τα κοινόχρηστα και τη θέρμανση. Σιγά σιγά διαπιστώνουμε ότι στα ΤΕΙ σπουδάζουν φοιτητές του κατώτατου οικονομικού επιπέδου. Οσο περνά ο χρόνος, και τα περιθώρια στενεύουν. Και εκεί λες "παγώνω τις σπουδές και γυρίζω πίσω στην πόλη". Αρκετοί φίλοι μου το σκέφτονται».

Η Φωτεινή δήλωσε στους γονείς της ότι η συγκεκριμένη πόλη δεν της αρέσει και ότι «ακόμα και λεφτά να είχαμε, δεν θα πήγαινα. Καλύτερα να ξαναδώσω για να περάσω στην Αθήνα». Ξέρουν όλοι -και κυρίως η ίδια- πόσο ήθελε να σπουδάσει. Στη Θεσσαλονίκη δεν έχει πάει ποτέ, και όμως νοσταλγεί ήδη τα όνειρα που πάγωσαν: το φοιτητικό δωμάτιο, τα νέα ενδιαφέροντα, την επιστροφή μετά το πρώτο μάθημα στο ΤΕΙ, τις καινούργιες παρέες, το βάπτισμα στην ενηλικίωση - σε μια άγνωστη γειτονιά, σε ένα σπίτι όπου το κουδούνι γράφει το όνομά της.

 Η Τάνια, φοιτήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, δουλεύει γραμματέας σε ιατρείο, για 300 ευρώ τον μήνα

Δεν είχε λεφτά ούτε για σόμπα

«Πολλοί συμφοιτητές μου δουλεύουν παράλληλα με τις σπουδές τους. Οσοι δεν δουλεύουν ψάχνουν για δουλειά, ιδιαίτερα αυτοί που είναι από την επαρχία», λέει η Τάνια, φοιτήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Η ίδια δουλεύει σε ένα ιατρείο, ως γραμματέας, για 300 ευρώ το μήνα, προκειμένου να καλύπτει τα έξοδά της. Συγκατοικεί με τη μητέρα της, η οποία εργάζεται περιστασιακά.

Το χειμώνα που πέρασε δεν είχε τη δυνατότητα ούτε για ηλεκτρική σόμπα. Χρησιμοποιούσε μια σόμπα γκαζιού. Υπάρχουν όμως και χειρότερα, όπως λέει η ίδια. «Μια φίλη μου, που σπουδάζει στα ΤΕΙ στην Καλαμάτα, χρωστούσε 8 ενοίκια. Είχε καθυστερήσει το φοιτητικό επίδομα που περίμενε να λάβει και δεν μπορούσε να πληρώσει.

Λόγω του χαμηλού εισοδήματος των γονιών της, είχε το δικαίωμα να κάνει αίτηση για διαμονή στη φοιτητική εστία αλλά, δυστυχώς, δεν έγινε δεκτή - οι αιτήσεις ήταν πάρα πολλές και πήραν μόνον 80 άτομα. Τώρα ψάχνει να συγκατοικήσει, αλλιώς δεν θα μπορέσει να μείνει εκεί!», λέει η Τάνια, η οποία είναι επιφορτισμένη με ένα πρόσθετο έξοδο: «Πληρώνω συνεχώς παράβολα και πρόστιμα», λέει, προσπαθώντας να βρει την άκρη του νήματος της νόμιμης διαμονής της. «Πρέπει να έχεις άδεια διαμονής, σπουδών ή εργασίας. Η άδεια διαμονής σπουδών σού απαγορεύει να δουλεύεις. Και επειδή δουλεύω, θα πληρώσω πρόστιμο», λέει η ίδια.

Δωρεάν σίτιση σε φοιτητές

Αν και το ταμείο υποστήριξης των οικονομικά ασθενών φοιτητών έπεσε «θύμα της οικονομικής κρίσης», όπως αναφέρει η διοίκηση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, μια νέα πρωτοβουλία από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Καταστημάτων Εστίασης, σε συνεργασία με την Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής του ΑΠΘ, πρόκειται να διευκολύνει τη ζωή των φοιτητών με οικονομικά προβλήματα.

Τριακόσια καταστήματα στη Θεσσαλονίκη παρέχουν από φέτος δωρεάν σίτιση, καφέδες και αναψυκτικά σε φοιτητές που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα. Συγκεκριμένα, περισσότεροι από 2.000 φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, θα αποκτήσουν την ειδική ετήσια ταυτότητα, την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούν στα συνεργαζόμενα καταστήματα, προκειμένου να απολαμβάνουν καθημερινά δωρεάν μία έξοδό τους.

Παράλληλα, ένας «οδηγός επιβίωσης» που απευθύνεται σε πρωτοετείς φοιτητές κυκλοφορεί από το Τμήμα Σπουδών του ΑΠΘ σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Περιλαμβάνει πληροφορίες για τη στέγαση (παρέχει μια ηλεκτρονική βάση ενοικιαζόμενων σπιτιών), τη σίτιση, τη μετακίνηση, τις παροχές και την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των φοιτητών.